Mới được trang bị những hoả tiễn tấn công sâu, Kiev đang cố gắng làm suy yếu khả năng của Nga ở Crimea bằng cách tấn công các sân bay, hệ thống phòng không và trung tâm hậu cần của đối phương. Vũ khí mà Ukraine sở hữu hiện có thể vươn tới mọi ngóc ngách của Crimea.
Trong một đêm trời quang trên bờ biển Odesa, ánh sáng mờ nhạt từ hoả tiễn chiếu qua Biển Đen. Trong suốt phần lớn cuộc chiến, Nga đã sử dụng bán đảo này làm bệ phóng cho cuộc xâm lược và sau đó làm căn cứ cho các cuộc oanh tạc hàng ngày. Ukraine, với các hoả tiễn chính xác do Mỹ sản xuất, lần đầu tiên có khả năng tấn công mọi ngóc ngách của Crimea. Đây là một nỗ lực chiến lược mới nhằm buộc các lực lượng Nga phải trả giá khi sử dụng bán đảo này làm căn cứ hoạt động ngoài khơi bờ biển phía Nam của Ukraine.
Dù khó có thể tạo ra nhiều tác động trên tiền tuyến, chiến dịch của Ukraine với các phiên bản tầm xa của hoả tiễn ATACMS dường như buộc Điện Kremlin phải đưa ra những lựa chọn khó khăn về nơi triển khai các hệ thống phòng không mạnh nhất của mình để bảo vệ cơ sở hạ tầng quân sự quan trọng.
Tại Hội nghị Thượng đỉnh NATO ở Washington tuần trước, Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết, chiến dịch ở Crimea chỉ có tác động hạn chế khi Moscow còn có thể di chuyển máy bay ném bom đến các căn cứ không quân nằm sâu trong lãnh thổ Nga. Ông Zelensky đã gây sức ép buộc chính quyền Tổng thống Biden dỡ bỏ hạn chế về vũ khí để Ukraine có thể mở rộng các cuộc tấn công vào sâu trong lãnh thổ Nga.
Kể từ khi nhận được hoả tiễn ATACMS vào mùa xuân này, quân đội Ukraine tuyên bố đã phá hủy hoặc làm tổn thất ít nhất 15 hệ thống phòng không tầm xa của Nga ở Crimea, bao gồm các tổ hợp S-300 và S-400, đối thủ của hệ thống phòng không Patriot do Mỹ sản xuất. Trong ba tháng qua, hình ảnh vệ tinh đã xác nhận những tổn thất của các radar Nga, hệ thống tác chiến điện tử, tuyến hậu cần và sân bay của nước này.
“Sẽ là công bằng khi nhận định rằng Ukraine đã đạt được thành công khá ấn tượng trong hai tháng qua,” Justin Bronk, học giả nghiên cứu cấp cao tại Viện Các quân chủng Hoàng gia Anh (RUSI), nhận định. Khó có thể xác nhận từng tuyên bố của Ukraine, nhưng ông Bronk cho rằng, các vũ khí công nghệ cao mới nhìn chung ít hiệu quả hơn khi Nga thích nghi và kho vũ khí của Ukraine ngày càng cạn kiệt.
Các cuộc tấn công vào Crimea có thể chỉ có tác động tối thiểu đến giao tranh trên tiền tuyến, đặc biệt là ở phía Đông Ukraine, nơi đang diễn ra những cuộc đối đầu dữ dội nhất và các lực lượng Nga liên tục giành thêm lãnh thổ.
Phản ứng của Nga
Các cuộc tấn công vào Bán đảo Crimea bằng vũ khí phương Tây đã khiến Nga giận dữ và đưa ra cảnh báo với Mỹ về “những hậu quả” mà Washington sẽ đối mặt khi cung cấp các vũ khí tiên tiến cho Kiev. Một số căn cứ của Mỹ tại châu Âu gần đây đã được đặt trong tình trạng báo động cao, bao gồm căn cứ Lục quân Mỹ ở Stuttgart, Đức – nơi đặt trụ sở Bộ Chỉ huy châu Âu của Mỹ, do lo ngại về các hành vi phá hoại của Nga.
Crimea có giá trị chính trị, biểu tượng và quân sự đối với Nga. Kể từ khi sáp nhập bán đảo này năm 2014, Moscow đã đầu tư mạnh vào việc mở rộng các cơ sở quân sự. Crimea giúp duy trì sự kiểm soát của Nga ở phía Nam Ukraine và là nơi đặt các hệ thống hoả tiễn phóng từ mặt đất nhắm vào các thành phố và thị trấn của Kiev. Thâm nhập qua hệ thống phòng không mạnh mẽ của Nga vẫn là một thách thức, nhưng mùa hè này, Ukraine có thể thực hiện các cuộc tấn công bằng cách áp đảo và đánh lạc hướng các hệ thống phòng không được sử dụng để bảo vệ Crimea trong nhiều năm qua.
Trong một cuộc tấn công ngày 29/5, Ukraine đã sử dụng UAV, xuồng không người lái sản xuất nội địa, hoả tiễn hành trình phương Tây và ATACMS để áp đảo các hệ thống phòng không tiên tiến của Nga, gây tổn thất cho hai chiếc phà quan trọng trong chuỗi tiếp tế quân sự giữa Nga và Crimea.
“Cuộc tấn công của Ukraine vào các chiếc phà và sau đó vào kho nhiên liệu gần đó cho thấy sự dễ tổn thương của eo biển trước các hoạt động tấn công của Ukraine, bất chấp sự đầu tư lớn của Nga vào an ninh và phòng không,” cơ quan tình báo quân sự Anh cho biết.
Một quan chức cấp cao Mỹ nhận định, Ukraine đang sử dụng các hoả tiễn tầm xa do nước này cung cấp một cách “rất hiệu quả”. Ukraine có đủ hoả tiễn ATACMS để duy trì chiến dịch ở Crimea, và đạn dược đang liên tục được bổ sung.
Các cuộc tấn công liên tục vào hệ thống phòng không Nga có thể buộc Moscow phải di dời một số máy bay chiến đấu khỏi Crimea hoặc “có nguy cơ mất nhiều máy bay chiến đấu hơn,” cơ quan tình báo quân sự Anh nhận định.
Ukraine dọn đường cho vũ khí mới tấn công Nga
Ukraine đang gây sức ép cho chính quyền Tổng thống Biden để dỡ bỏ hạn chế nhằm mở rộng chiến dịch nhắm vào các căn cứ không quân nằm sâu trong lãnh thổ Nga. “Hãy tưởng tượng chúng ta có thể đạt được gì khi tất cả hạn chế này được dỡ bỏ,” ông Zelensky nói.
Ben Hodges, cựu chỉ huy quân đội Mỹ ở châu Âu, người ủng hộ cung cấp vũ khí tầm xa cho Ukraine, cho biết ông ấn tượng với kế hoạch tấn công của Kiev kể từ khi nhận được hoả tiễn ATACMS. “Nhắm vào hệ thống phòng không sẽ đặt nền tảng cho những gì xảy ra tiếp theo,” ông Hodges nói.
Các tiêm kích F-16 do phương Tây cung cấp dự kiến sẽ bắt đầu hoạt động trên bầu trời Ukraine vào mùa hè này, nhưng hiệu quả của chúng sẽ hạn chế nếu các hệ thống phòng không Nga không bị vô hiệu hóa. “Nếu bạn muốn các UAV và tiêm kích F-16 hay bất kỳ vũ khí nào tấn công các mục tiêu lớn, bạn cần dọn đường cho chúng,” ông Hodges nhận định.
Nga đã phản ứng trước các cuộc tấn công tăng cường vào Crimea bằng cách triển khai các hệ thống phòng không từ Kaliningrad và các khu vực khác của đất nước. Điện Kremlin cũng lần đầu tiên di chuyển hệ thống phòng không S-500 tới chiến trường, theo tướng Kyrylo Budanov, người đứng đầu cơ quan tình báo quân sự Ukraine. Janes, công ty tình báo quốc phòng ở London, xác nhận việc triển khai ít nhất một hệ thống radar của S-500 tới Crimea.
Nga vẫn có khả năng phòng không mạnh mẽ, được thể hiện qua cuộc tấn công gần đây vào căn cứ không quân Belbek ở phía Bắc Sevastopol. Mảnh vỡ từ hoả tiễn bị đánh chặn của Ukraine đã rơi xuống một bãi biển gần đó, khiến 5 người thiệt mạng và hàng chục người khác bị thương.
Moscow ngay lập tức đổ lỗi cho Washington về vụ việc này. Bộ Quốc phòng Nga cảnh báo, các cuộc tấn công vào Crimea làm dấy lên “rủi ro đối đầu trực tiếp giữa NATO và Nga”. Dù vậy, hiện Ukraine không có dấu hiệu sẽ giảm bớt chiến dịch nhằm vào Crimea.