Trên nền tảng tôn vinh những người lính hy sinh, lễ hội âm nhạc đã diễn ra tại Lviv, tái hiện văn hóa tưởng niệm mới của người Ukraine.
“Chúng tôi không được dạy cách sống bên cạnh cái chết trong trường học và đại học, nhưng nó luôn ở gần bên,” phát biểu của Anton Liahusha, trưởng khoa nghiên cứu tưởng niệm tại Trường Kinh tế Kyiv, trong một bài giảng tại bảo tàng dân gian Lviv ngoài trời.
Vào ngày 1 tháng 6, hàng ngàn người Ukraine đã tụ tập để kỷ niệm sinh nhật lần thứ 27 của một nữ quân y hy sinh và nhà hoạt động tưởng niệm, Iryna ‘Cheka’ Tsybukh. Họ đã lắng nghe các bài giảng về văn hóa tưởng niệm ở Ukraine, mua sắm các mặt hàng truyền thống và làm thủ công, quyên góp cho đơn vị quân y mà Tsybukh phục vụ, nhảy múa theo điệu nhạc dân gian và hát những bài hát Ukraine bên một đống lửa trại.
Lễ hội “Cheka fest” nhằm thúc đẩy các giá trị mà Tsybukh từng quan tâm trong cuộc sống, là một ví dụ nổi bật về những cách mới mà người Ukraine đang tưởng niệm những người đã ngã xuống trong cuộc chiến của Nga, khi mà các phong tục tưởng niệm cũ không còn đủ sức nặng trước sự mất mát liên tục.
Chân dung lớn màu đen trắng của Tsybukh đã được đặt cạnh sân khấu trong lễ hội. Tsybukh đã thiệt mạng trong một nhiệm vụ tại mặt trận ở tỉnh Kharkiv năm 2024, chỉ vài ngày trước sinh nhật lần thứ 26 của cô. Trước khi qua đời, Tsybukh đã là một người ủng hộ mạnh mẽ cho việc tái thiết lập các thực hành tưởng niệm ở Ukraine, ghi lại nhiều cuộc phỏng vấn với các phương tiện truyền thông Ukraine và chia sẻ rộng rãi quan điểm của mình trên mạng xã hội.
Festival này – được đặt theo ký hiệu chỉ huy của Tsybukh và được tổ chức lần đầu tiên trong năm nay bởi gia đình, bạn bè và các nhà hoạt động đồng nghiệp của cô – đã bao gồm cả các chương trình giáo dục và âm nhạc.
Trước buổi trưa, hàng trăm người đã lấp đầy sân cỏ xanh tươi gần một trong những tòa nhà kiến trúc gỗ truyền thống của bảo tàng. Mọi người ngồi trên cỏ và ghế, trong khi những người không tìm được chỗ ngồi xếp hàng dọc theo hàng rào và cổng. Họ nghe các bài giảng về văn hóa tưởng niệm nhằm diễn đạt những điều khó hiểu: Làm thế nào để yêu thương người thân của họ sau khi họ đã qua đời?
Khi những mất mát quá lớn, việc nói chuyện và nhớ lại cùng nhau đã giúp mọi người chia sẻ gánh nặng, Tsybukh tin như vậy. Gia đình và đồng nghiệp của cô trên sân khấu đã kể những câu chuyện về việc cô sống với các giá trị yêu nước, trở thành “kim chỉ nam” cho nhiều người trẻ chưa từng biết cô.
“Các câu chuyện về Iryna truyền cảm hứng, mang lại cho bạn sức mạnh để tiếp tục,” Kateryna Borysenko, 31 tuổi, một nhà trị liệu tâm lý đang đào tạo, người đã sống sót sau 1.5 năm bị chiếm đóng tại tỉnh Donetsk quê hương, cho biết. “Chúng mang lại hy vọng rằng, dù thiên đường có sập xuống, chúng ta vẫn sẽ sống.”
“Tôi đã đặt ra nhiệm vụ tham gia mọi sự kiện như thế này, liên quan đến chiến tranh, với các anh hùng, với các chiến sĩ,” Khrystyna Martsiniak, 21 tuổi, một sinh viên báo chí học tại cùng một trường đại học Lviv mà Tsybukh tốt nghiệp, cho biết. “Hôm nay tôi cũng đã đến (mộ của Iryna Tsybukh) vào lúc 9 giờ sáng. Đó là một điều đặc biệt.”
Phút dành cho sự im lặng hàng ngày vào lúc 9 giờ sáng để tưởng niệm các chiến sĩ đã hy sinh là một phần trong triết lý văn hóa tưởng niệm của Tsybukh. Cô tin rằng nếu được thực hiện ở khắp nơi trong đất nước, nó có thể thống nhất người Ukraine trong nỗi mất mát chung.
Niềm tin của Tsybukh vào sự thống nhất trước nỗi mất mát sâu sắc đến mức cô đã thiết kế tang lễ của mình như một buổi hòa nhạc tưởng niệm để tập hợp mọi người lại với nhau trong sự thương tiếc. Trong một bức thư được công bố sau khi qua đời bởi em trai cô, cô đã đề xuất những mong muốn cho tang lễ, trong đó có việc yêu cầu mọi người mặc trang phục truyền thống Ukraine – áo sơ mi thêu được gọi là “vyshyvanka” – và hát mười bài hát Ukraine quanh ngọn lửa để tưởng nhớ cô.
Phần âm nhạc thứ hai của lễ hội chứng minh rằng tầm nhìn của Tsybukh vẫn sống và mở rộng, đang trở thành một truyền thống mới. Hàng nghìn người mặc vyshyvankas đã phủ đầy sườn đồi quanh sân khấu lễ hội, nơi các ban nhạc Ukraine trình bày những bài hát mà cô yêu thích. Hàng trăm người đã nhảy múa trong khi gia đình Tsybukh đứng xem từ xa.
Khi trời bắt đầu tối, mọi người tiếp cận sân khấu để tưởng niệm Tsybukh theo cách mà cô mong muốn: bằng cách hát tập thể bằng tiếng Ukraine.
Có vẻ như đó là khoảnh khắc mà mọi người đã chờ đợi cả ngày. Từ sân khấu, một đoạn ghi âm ngắn về giọng nói của Tsybukh được phát qua microphone. “Một buổi tối đầy tâm hồn đang chờ đón mỗi người trong số các bạn tối nay,” giọng nói của Tsybukh vang lên từ một bản ghi âm được thực hiện trong một buổi hòa nhạc mà cô đã tổ chức cho các chiến sĩ gần mặt trận.
Giọng nói của cô và di sản của cô một lần nữa vang vọng trong nhiều trái tim, khi mười bài hát Ukraine từ danh sách của cô tràn ngập công viên bảo tàng vào buổi tối. Khi lễ hội kết thúc vào buổi tối đó, bạn bè và gia đình của Tsybukh hứa hẹn sẽ kỷ niệm sinh nhật của cô với một lễ hội nữa vào năm tới. Những người còn lại tập trung quanh đống lửa đang tỏa sáng để hát một bài hát cuối cùng – quốc ca Ukraine.
Maria, 28 tuổi, từ chối cho biết họ của mình, mặc dù không biết Tsybukh cá nhân nhưng đã đến từ Kyiv đặc biệt cho lễ hội tưởng niệm, nói rằng cô rời khỏi sự kiện với cảm giác hoàn thành trách nhiệm. “Tôi đến đây để gặp ánh đèn dẫn đường của mình,” cô nói, ám chỉ đến Tsybukh, khi đi từ công viên qua những con phố tối tăm cùng với một vài cô gái trẻ khác.