Trong bối cảnh tranh chấp thương mại toàn cầu gia tăng, Tổng thống Donald Trump đã không thể kết nối trực tiếp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong suốt nhiều tuần qua.
Theo thông tin từ các quan chức Mỹ, cuộc gọi giữa Trump và Tập được cho là sẽ diễn ra trong tuần này, có thể là vào thứ Năm. Tuy nhiên, phía Bắc Kinh vẫn giữ im lặng về cuộc trao đổi này. “Chúng tôi e rằng không thể cung cấp bình luận nào vào lúc này,” một phát ngôn viên của đại sứ quán Trung Quốc tại Washington cho biết khi được hỏi về cuộc gọi sắp tới.
Sự khác biệt trong cách mỗi bên đề cập đến cuộc gọi này chỉ ra sự sâu sắc trong khoảng cách giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Cả hai bên dường như đều lo sợ rằng cuộc gọi có thể không diễn ra. Không chỉ có các vấn đề về thuế quan, khoáng sản quan trọng, phụ tùng động cơ phản lực hay chip máy tính mà còn có cả sự khác biệt lớn về phong cách làm việc của hai nhà lãnh đạo.
Trong khi Trump muốn áp dụng chiến lược đàm phán trực tiếp với Tập, cách tiếp cận của các quan chức Trung Quốc lại hoàn toàn khác biệt. Họ rất cảnh giác với sự khó lường của Trump và đã chần chừ việc thực hiện cuộc gọi, mặc dù Tổng thống đã nhiều lần khẳng định rằng ông mong muốn được trò chuyện với Tập trong mùa xuân năm nay.
Theo những người quen thuộc với vấn đề, các cú điện thoại bất ngờ của Trump với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa đã thu hút sự chú ý của các quan chức Trung Quốc. Họ muốn tránh bất kỳ tình huống tương tự, ngay cả trong một cuộc trò chuyện riêng tư.
Các cựu quan chức trong chính quyền Trump và Biden cho biết các cuộc họp và cuộc gọi với Tập thường được chuẩn bị rất kỹ lưỡng. Họ cho biết mọi chi tiết, từ thời gian đến việc dịch thuật, đều được bàn bạc kỹ càng giữa hai bên. Khi Tổng thống Joe Biden gặp Tập ngoài San Francisco hai năm trước, từng chi tiết nhỏ, như loại hoa trên bàn, đều được thương lượng một cách tinh tế và nghiêm túc.
Trên các cuộc gọi với các Tổng thống Mỹ, Tập thường đọc trực tiếp từ các điểm chuẩn bị sẵn, thường là những gì ông đã nói trong các cuộc trò chuyện trước đó. Khi Tập tạm ngừng đọc kịch bản để nhắc lại những kỷ niệm ngẫu nhiên trong cuộc họp cuối cùng với Biden năm ngoái, các quan chức Mỹ đã coi đó là một dấu hiệu thể hiện sự tôn trọng lớn.
Cách thức cứng nhắc này khiến cho việc thảo luận về các cụ thể chưa được nhất trí trở nên gần như không thể. Thực tế, những cuộc đàm phán về các thỏa thuận thương mại hoặc các tuyên bố chung thường diễn ra giữa các nhân viên trước đó nhiều tuần hoặc nhiều tháng.
Điều này không phù hợp với cách thức làm việc của Trump. Như phát ngôn viên của ông cho biết, cách tiếp cận của Trump là “từ trên xuống dưới,” nghĩa là các cuộc thảo luận về chính sách bắt nguồn từ bàn làm việc của ông.
“Ông ấy thực sự tham gia vào từng cuộc thảo luận và quyết định chính sách diễn ra,” Karoline Leavitt, phát ngôn viên của Trump, cho biết khi được hỏi về quy mô giảm bớt của Hội đồng An ninh Quốc gia của Tổng thống.
Đặc biệt, điều này càng đúng với vấn đề Trung Quốc. Trump coi việc đạt được thỏa thuận mới với Bắc Kinh là một phần quan trọng trong chính sách thương mại tổng thể của mình và là sự tiếp nối cần thiết từ nhiệm kỳ đầu tiên, khi các thỏa thuận thương mại với Trung Quốc bị đình trệ do đại dịch Covid-19.
Trump nhìn nhận mối quan hệ với Tập với góc độ cá nhân, nhớ lại những tương tác trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình. Chỉ 76 ngày sau khi Trump nhậm chức vào năm 2017, Tập đã bay đến Mar-a-Lago, nơi ông được phục vụ một miếng bánh sô-cô-la “đẹp” và được cháu gái của Trump hát điệu nhạc tiếng Quan Thoại.
Tuy nhiên, Tập khó khăn hơn rất nhiều trong việc liên lạc trong nhiệm kỳ thứ hai của Trump và ông không vội đến thăm Florida, khiến Tổng thống Mỹ cảm thấy thất vọng. Lần cuối cùng Trump được biết đã trò chuyện với Tập là vào ngày 17 tháng 1, chỉ vài ngày trước khi ông nhậm chức lần thứ hai.
“Tôi hy vọng rằng chúng ta sẽ cùng nhau giải quyết nhiều vấn đề, bắt đầu ngay lập tức,” Trump đã nói sau đó.
Nhưng việc giải quyết vấn đề không bắt đầu ngay lập tức.
Thay vào đó, mối quan hệ giữa hai nước nhanh chóng xấu đi sau khi Trump áp đặt mức thuế mới nặng nề, cuối cùng đã tăng lên 145%. Trung Quốc đã đáp trả, tạo ra một cuộc chiến thương mại ăn miếng trả miếng, mà đã mở rộng trong suốt năm tháng khi Trump nắm quyền.
Các cuộc đàm phán vào tháng trước tại Geneva, nhằm giảm căng thẳng, ban đầu có vẻ đã đạt được tiến triển – cả hai bên đều cam kết hạ mức thuế. Tuy nhiên, vài tuần sau đó, Mỹ đã cáo buộc Trung Quốc vi phạm thỏa thuận giảm bớt các hạn chế đối với một số khoáng sản quan trọng được sử dụng để sản xuất nam châm. Thay vì cải thiện, cuộc chiến thương mại đã mở rộng thành một cuộc chiến về chuỗi cung ứng, mà cả hai quốc gia đều cho là thiết yếu cho nhu cầu an ninh quốc gia của họ.
Trump đã mở rộng các biện pháp trừng phạt đối với Trung Quốc, bao gồm việc thu hồi thị thực đối với sinh viên Trung Quốc học tập tại các trường đại học Mỹ và hạn chế xuất khẩu một số phần mềm được sử dụng để thiết kế các linh kiện bán dẫn tiên tiến.
Sự căng thẳng ngày càng xấu đi đã nhấn mạnh sự cần thiết các nhà lãnh đạo trực tiếp trao đổi với nhau.
“Những đội ngũ thương mại của cả hai bên đã quyết định rằng điều này cần phải được nâng lên cấp độ cao nhất,” một quan chức cấp cao của Tòa Bạch Ốc cho biết về cuộc gọi sắp tới.
Trump dự kiến sẽ đề cập đến tốc độ mà Trung Quốc xuất khẩu các khoáng sản quan trọng – ông tin rằng Bắc Kinh cố tình chậm lại so với cam kết trong các cuộc đàm phán tại Geneva. Một quan chức khác cho biết họ mong đợi Trump sẽ điều chỉnh một số vấn đề: Trump đã công khai tuyên bố rằng Trung Quốc sẽ chịu thiệt hại nếu không có thỏa thuận thương mại, một niềm tin mà nhiều quan chức trong chính quyền cũng đồng thuận, theo họ, điều này mang lại cho họ lợi thế trong các cuộc đàm phán với cường quốc này.
“Tôi tin rằng khi Tổng thống Trump và Chủ tịch Đảng Tập có một cuộc gọi, mọi thứ sẽ được giải quyết,” Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cho biết trong một cuộc phỏng vấn vào cuối tuần qua.
Đối với phần mình, Trump dường như đã suy ngẫm về cuộc trò chuyện sắp tới trong những giờ sớm của tuần này. “Tôi thích Chủ tịch Tập của Trung Quốc, luôn thích và sẽ luôn thích, nhưng ông ấy rất cứng rắn và cực kỳ khó để thương thuyết!” Trump đã viết trên mạng xã hội Truth vào lúc 2:17 sáng hôm thứ Tư.