Sau gần năm tháng không có gói viện trợ quân sự nào từ Mỹ, Ukraine đang phải tìm kiếm các lựa chọn mới. Tuy nhiên, thời gian không còn nhiều khi quân đội Nga từ từ tiến quân trên mặt trận phía Đông và chuẩn bị cho một cuộc tấn công mùa hè mới.
Theo tờ The Kyiv Independent, Emil Kastehelmi, một nhà phân tích quân sự người Phần Lan và thành viên của nhóm tình báo nguồn mở Black Bird, cho biết: “Trong khi sự phụ thuộc của Ukraine vào Mỹ đã giảm bớt, viện trợ từ Mỹ vẫn là yếu tố quan trọng để duy trì khả năng tác chiến trên chiến trường.”
Kể từ khi trở lại Tòa Bạch Ốc, ông Donald Trump đã chọn một chiến lược kỳ lạ để kết thúc cuộc chiến của Nga chống lại Ukraine, chủ yếu hy vọng rằng Moscow sẽ ngừng lại.
Trong khi đó, kho dự trữ vũ khí của Mỹ, chiếm gần 30% tổng số cung cấp của phương Tây, đang cạn kiệt trong các kho chứa của Ukraine. Phát biểu gần đây của Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth về việc cắt giảm viện trợ quân sự cho Ukraine vào năm 2026 đã đưa Ukraine vào tình trạng hoảng loạn hơn nữa.
Federico Borsari, một thành viên tại Trung tâm Phân tích Chính sách Châu Âu (CEPA), cho biết với tờ The Kyiv Independent: “Tổng thống và chính quyền đang quan tâm đến ‘hòa bình,’ điều này không nhất thiết phải có nghĩa là công lý.” Ông Borsari cũng cho rằng: “Chính sách này rõ ràng làm giảm giá trị thương lượng của Ukraine, trong khi lại tiếp thêm sức mạnh cho Kremlin tiếp tục hành động quân sự mà không phải chịu hậu quả thực sự, ít nhất là cho đến bây giờ.”
Vậy viện trợ của Mỹ quan trọng như thế nào đối với Ukraine? Trong suốt cuộc chiến tranh quy mô lớn này, Mỹ đã cung cấp cho Ukraine các loại vũ khí và trang thiết bị rất quan trọng, chiếm khoảng 30% tổng số vũ khí được lực lượng Ukraine sử dụng ở tiền tuyến, theo Tổng thống Volodymyr Zelensky.
Các loại vũ khí này bao gồm hệ thống tên lửa phóng nhiều lần, như HIMARS và hỏa tiễn dẫn đường GMLRS, đã mang lại lợi thế cho Ukraine vào mùa hè năm 2022. Washington cũng đã cung cấp cho Kyiv hệ thống phòng không tiên tiến nhất hiện có, Patriot, cùng với hỏa tiễn ATACMS tầm xa, mà lực lượng Ukraine đã sử dụng để tấn công sâu vào lãnh thổ Nga.
Trong hơn ba năm chiến tranh toàn diện, Washington đã cung cấp cho Ukraine gần 74 tỷ USD viện trợ quân sự, theo dự án Theo dõi Hỗ trợ Ukraine do Viện Kinh tế Thế giới Kiel thực hiện. Còn 3,8 tỷ USD từ chương trình Quyền rút lui của Tổng thống (PDA) vẫn chưa được sử dụng.
Tuy nhiên, xét đến những hành động trước đó của ông Trump, liệu Ukraine có nhận được sự hỗ trợ còn lại đã được hứa hẹn dưới chính quyền Joe Biden một cách đầy đủ và đúng thời hạn hay không vẫn là điều đáng nghi ngờ. Vào đầu tháng 6, Washington đã chuyển hướng 20.000 hỏa tiễn chống máy bay không người lái dự kiến cho Ukraine sang Trung Đông, và vào tháng 3, họ đã tạm thời ngừng mọi chuyến hàng quân sự đến Ukraine cũng như chia sẻ thông tin tình báo sau một cuộc tranh cãi căng thẳng tại Phòng Bầu dục giữa Trump, Zelensky và Phó Tổng thống Mỹ JD Vance.
Ukraine không còn cách nào khác ngoài việc chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất nếu Mỹ từ chối cung cấp thêm hỗ trợ. Nhà phân tích quân sự Kastehelmi cho biết: “Nếu viện trợ quân sự của Mỹ dừng lại, điều đó sẽ ảnh hưởng đến khả năng của Ukraine một cách đáng kể, nhưng tác động sẽ là dần dần, không ngay lập tức, vì vẫn còn những kho dự trữ và sẽ có những nỗ lực để giải quyết các vấn đề theo những cách khác.”
Ông tiếp tục: “Tác động sẽ là một bộ năng lực liên tục suy giảm, nhưng kết quả sẽ phụ thuộc vào phản ứng và những nỗ lực của châu Âu để khắc phục các vấn đề cấp bách nhất.”
Trong bối cảnh Ukraine không còn là một “vùng đệm” trước Nga, mà đang phải đối mặt với áp lực lớn hơn tại tỉnh Sumy. Vào tháng 3 năm 2025, khi lực lượng Ukraine rút lui cuối cùng khỏi Sudzha ở tỉnh Kursk của Nga, những điểm mờ mới bắt đầu xuất hiện trên bản đồ nguồn mở ở phía bên kia biên giới, tại tỉnh Sumy của Ukraine.
Tìm kiếm các lựa chọn thay thế
Sau khi tạm ngừng viện trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo từ Mỹ, các đối tác châu Âu của Kyiv đã tuyên bố sẵn sàng làm nhiều hơn để đáp ứng nhu cầu chiến tranh của Ukraine. Giữa mối đe dọa Nga đang hiện hữu, vào ngày 4 tháng 3, Ủy ban Châu Âu cũng đã trình bày kế hoạch ReArm Europe, nhằm củng cố khả năng quốc phòng của lục địa này. Kế hoạch này kéo dài trong 10 năm và có tổng trị giá 800 tỷ euro (842 tỷ USD), bao gồm 150 tỷ euro (158 tỷ USD) cho các khoản vay dành cho các quốc gia thành viên EU đầu tư vào lĩnh vực quốc phòng của họ.
Theo Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen, sáng kiến này cũng sẽ cho phép các quốc gia EU tăng cường hỗ trợ cho Ukraine “một cách đáng kể.” Tuy nhiên, vào mùa xuân này, châu Âu còn rất xa mới có thể thay thế hoàn toàn viện trợ từ Mỹ, theo một nghiên cứu của Viện Kiel.
Viện Kiel ước tính rằng để đạt được mức hỗ trợ mục tiêu cho Ukraine, Đức cần tăng mức chi hàng năm từ 6,7 tỷ USD lên 10,2 tỷ USD, Pháp từ 1,7 tỷ USD lên 6,7 tỷ USD, Ý từ 905 triệu USD lên 5,1 tỷ USD, Tây Ban Nha từ 565 triệu USD lên 3,4 tỷ USD mỗi năm, và Vương quốc Anh từ 5,6 tỷ USD lên 7,3 tỷ USD.
Christoph Trebesch, Giám đốc Nghiên cứu của Viện Kinh tế Thế giới Kiel cho biết: “Dữ liệu của chúng tôi cho thấy châu Âu có thể bù đắp cho phần lớn viện trợ của Mỹ – nhưng chỉ nếu các nhà hoạch định chính sách hành động một cách quyết đoán. Cho đến nay, châu Âu đã di chuyển quá chậm trong lĩnh vực này.”
Ukraine cũng đang cố gắng tổ chức các giao dịch mua trực tiếp vũ khí từ Mỹ. Vào tháng 4, Tổng thống Zelensky cho biết Kyiv đã sẵn sàng tiêu tốn 50 tỷ USD cho việc mua vũ khí, nhưng tính đến đầu tháng 6, không có hợp đồng nào được công bố công khai.
Theo một nhà phân tích quân sự Borsari, “Chúng ta có thể sớm thấy các hợp đồng được ký kết cho việc mua vũ khí trực tiếp, có thể sử dụng quỹ từ tài sản bị đóng băng của Nga hoặc thậm chí quỹ từ các đối tác châu Âu. Cách tiếp cận mang tính giao dịch và kinh doanh này rất phù hợp với tầm nhìn của Trump, vì vậy nó có thể xuất hiện sớm.”
Tuy nhiên, khía cạnh này cuối cùng vẫn phụ thuộc vào quyết định chính trị từ chính quyền mới, vốn nổi tiếng chậm chạp trong việc mở khóa hỗ trợ mới cho Ukraine. Sự phụ thuộc vào các đối tác Mỹ và châu Âu cũng đang dần được khắc phục nhờ vào việc tăng cường sản xuất quân sự trong nước và đầu tư từ các đối tác nước ngoài vào ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine.
Vào tháng 2, Tổng thống Zelensky cho biết vào năm 2025, Ukraine dự định tăng tỷ lệ vũ khí sản xuất trong nước cung cấp cho quân đội từ 40% lên 50%. Thủ tướng Denys Shmyhal cũng đã thông báo rằng Ukraine sẽ có thể tự cung cấp 100% pháo binh của mình trong năm nay.
Ukraine cũng đã cải thiện đáng kể khả năng sản xuất máy bay không người lái, thể hiện qua Chiến dịch Spiderweb, sử dụng các drone FPV (góc nhìn từ người điều khiển) được cất giấu trong các xe tải ở Nga để phá hủy 41 máy bay quân sự Nga.
Mykhailo Samus, chuyên gia quân sự và giám đốc Mạng lưới Nghiên cứu Địa chính trị Mới, cho biết với tờ The Kyiv Independent rằng các chuyên gia Ukraine cũng đã học được cách sửa chữa vũ khí của Mỹ mà không cần đến các chuyên gia nước ngoài, điều này giúp họ đưa vũ khí trở lại phục vụ nhanh hơn mà không cần sự hỗ trợ của bên thứ ba.
Theo vị chuyên gia này, việc dừng viện trợ quân sự từ Mỹ sẽ không ảnh hưởng lớn đến các sự kiện trên mặt trận. Tuy nhiên, vẫn có một loại vũ khí mà Ukraine không thể thay thế được, dù là tự mình hay với sự giúp đỡ của các đồng minh châu Âu.
Samus khẳng định: “Chỉ có một điều khiến chúng tôi phụ thuộc nghiêm trọng vào Mỹ là hệ thống phòng không Patriot.”
Trong khi đó, các xe kéo có bệ phóng cho hỏa tiễn dẫn đường của hệ thống phòng không Patriot của Bundeswehr đã đứng sẵn ở một cánh đồng ở miền Đông Nam Ba Lan vào ngày 3 tháng 4 năm 2023.
Ông Kostenko, Thư ký Ủy ban Quốc phòng của Quốc hội, cũng cho hay Mỹ đã tham gia sâu vào hợp tác với các cơ quan đặc biệt và lực lượng vũ trang của Ukraine trong suốt nhiều năm, và “nhiều điều phụ thuộc vào họ.”
Ông Kostenko đã nêu rõ rằng nếu không có sự trợ giúp từ các đồng minh, lực lượng Ukraine sẽ không thể theo dõi việc triển khai và phóng hỏa tiễn đạn đạo, điều này sẽ giảm thiểu đáng kể thời gian mà Kyiv có để phản ứng với các cuộc tấn công tiềm tàng.
Việc dừng cung cấp thông tin tình báo từ Mỹ cũng có thể ảnh hưởng đến các cuộc tấn công tầm xa sâu vào lãnh thổ Nga, vì lực lượng Ukraine sử dụng dữ liệu vệ tinh của Mỹ để xác định vị trí thiết bị quân sự và binh lính Nga. Tuy nhiên, các đối tác châu Âu vẫn có thể cung cấp hỗ trợ.
Samus cho biết: “Thông tin tình báo của Mỹ có thể được thay thế. Nhưng điều đó sẽ yêu cầu tiền bạc, thời gian và ý chí chính trị.”
Ông Trump đã đưa ra hạn chót ‘hai tuần’ cho ông Putin để xem liệu Nga có nghiêm túc về hòa bình ở Ukraine hay không. Thay vì vậy, Nga đã khởi động thêm nhiều cuộc tấn công máy bay không người lái.