Ngày 25 tháng 6 năm 2025, các thành viên NATO đã chính thức cam kết tăng chi tiêu quốc phòng lên mức 5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào năm 2035, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc củng cố an ninh xuyên Đại Tây Dương. Quyết định này được đưa ra nhằm đáp ứng lời kêu gọi của Tổng thống Donald Trump về việc liên minh quân sự cần có những hành động mạnh mẽ hơn để bảo đảm an ninh chung.
Theo kế hoạch mới được thông qua, các nước thành viên sẽ phải trình bày lộ trình tăng chi tiêu quốc phòng hàng năm theo một con đường gia tăng có thể tin cậy và sẽ được xem xét lại vào năm 2029. Mục tiêu hiện tại của NATO là dành ít nhất 2% GDP cho quốc phòng, tuy nhiên không phải tất cả các thành viên đều đạt được mục tiêu này trong năm 2024. Việc nâng mục tiêu lên mức cao hơn phản ánh sự nhận thức ngày càng sâu sắc về mối đe dọa từ Nga và nhu cầu củng cố năng lực tự vệ của châu Âu.
Cựu Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba đánh giá đây là một chiến thắng lớn ngay lập tức cho ông Trump và cũng là thắng lợi quan trọng cho tương lai châu Âu nếu các nước thực sự nghiêm túc thực hiện cam kết này. Ông nhấn mạnh rằng châu Âu không chỉ cần đầu tư mà còn phải biết cách sử dụng ngân sách quốc phòng hiệu quả để tạo niềm tin với công chúng rằng họ đang bảo vệ an ninh và kinh tế của mình đồng thời gửi đi thông điệp rõ ràng tới kẻ thù rằng họ đã sẵn sàng đối phó mọi tình huống.
Về tình hình ngoại giao giữa Nga và Ukraine, ông Kuleba nhận định quá trình đàm phán hòa bình gần như đã “chết yểu” khi Tổng thống Vladimir Putin tiếp tục leo thang tấn công bằng hỏa tiễn và máy bay không người lái nhằm vào thủ đô Kyiv cũng như từ chối đề xuất ngừng bắn vô điều kiện kéo dài 30 ngày do Mỹ cùng các đồng minh Châu Âu đưa ra trước đó trong năm nay. Tại Diễn đàn Kinh tế Quốc tế St. Petersburg hồi giữa tháng Sáu, Putin còn tuyên bố coi người dân Nga và Ukraine là một dân tộc duy nhất, khẳng định “toàn bộ Ukraine thuộc về chúng tôi,” gây thêm căng thẳng khu vực.
Trong khi đó, Tổng thống Zelenskyy vẫn kiên quyết chống lại yêu sách tối đa hóa lãnh thổ của Moscow và tìm kiếm hỗ trợ tài chính cũng như quân sự từ cộng đồng quốc tế. Ông từng tham dự Hội nghị Thượng đỉnh G7 tại Canada để gặp gỡ lãnh đạo thế giới và nhận gần hai tỷ đô la viện trợ từ Thủ tướng Mark Carney nhưng cuộc gặp với ông Trump bị hủy bỏ do căng thẳng ở Trung Đông khiến tổng thống Mỹ rời sớm hội nghị.
Ông Kuleba đánh giá phong cách ngoại giao mang tính “đột phá” cùng khả năng hành động nhanh chóng mạnh mẽ của ông Trump có thể tạo áp lực buộc hai bên trở lại bàn đàm phán rồi tiến tới ký kết hiệp định hòa bình. Tuy nhiên hiện nay mọi biện pháp trừng phạt chủ yếu nhắm vào Ukraine trong khi Nga hưởng nhiều ưu đãi khiến quá trình thương lượng khó lòng thành công nếu không thay đổi chiến lược cân bằng giữa phần thưởng (carrots) và hình phạt (sticks), đồng thời tạo sức ép về thời gian để tránh kéo dài vô tận.
Trước tình trạng đình trệ ngoại giao cùng nguy cơ xung đột leo thang liên tục xảy ra sau mỗi cuộc điện đàm gần đây giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ – Nga, cựu Ngoại trưởng Ukraine khuyến cáo châu Âu nên tập trung sản xuất vũ khí nhiều hơn không chỉ hỗ trợ Kiev mà còn tự trang bị đủ khả năng tự vệ độc lập thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào Washington hay nguồn cung cấp năng lượng từ Nga hay nguyên liệu công nghiệp Trung Quốc vốn rất dễ tổn thương về lâu dài.
Liên minh Châu Âu vừa đề xuất gói trừng phạt thứ mười tám nhằm vào lĩnh vực năng lượng và ngân hàng của Nga với mục tiêu gia tăng áp lực buộc Moscow ngừng chiến tranh phá hoại tại Ukraine bởi theo Chủ tịch Uỷ ban Châu Âu Ursula von der Leyen cùng Cao uỷ EU Kaja Kallas thì chỉ có sức mạnh mới khiến nước Nga hiểu ngôn ngữ duy nhất mà họ nghe theo: quyền lực vũ trang.
Cam kết nâng chi tiêu quốc phòng lên mức cao chưa từng thấy trong lịch sử NATO lần này phản ánh quyết tâm chung nhằm đối mặt với những nguy cơ an ninh ngày càng nghiêm trọng trên lục địa già cũng như thúc đẩy vai trò chủ động hơn của châu Âu trong việc bảo đảm hòa bình ổn định khu vực dưới ảnh hưởng sâu rộng từ cuộc xung đột ở Đông Âu./.