Chưa kịp đưa ra giải pháp đối phó với những chính sách kinh tế của Trump, Nga tiếp tục phải đối mặt với nguy cơ cấm vận của Liên minh châu Âu (EU) khi mà thị trường này thực hiện chính sách “đóng cửa” với phân bón và sản phẩm nông nghiệp Nga thông qua việc áp thuế 100% – mức thuế thực tế xóa sổ hoàn toàn xuất khẩu của Moscow. Trực tiếp giáng đòn mạnh mẽ tiếp theo vào nền kinh tế Nga, cắt giảm nguồn thu ngoại tệ và gửi tín hiệu rõ ràng rằng Moscow đang tiếp tục mất đi các đòn bẩy ảnh hưởng đến châu Âu.
Nghị viện châu Âu ngày 22 tháng 5 đã bỏ phiếu thông qua việc áp thuế tăng mạnh đối với phân bón và sản phẩm nông nghiệp từ Nga và Belarus, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2025. Các mức thuế mới thực tế đồng nghĩa với việc chấm dứt hoàn toàn thương mại trong những lĩnh vực này với EU – một trong những thị trường lớn nhất và có lợi nhuận cao nhất đối với các nhà sản xuất Nga.
Thuế đối với phân bón nitơ sẽ tăng từ mức hiện tại 6,5% lên mức tương đương 100% giá trị sản phẩm – hơn 430 euro mỗi tấn. Đối với sản phẩm nông nghiệp như thịt, sữa, trái cây và rau quả, sẽ có thêm thuế bổ sung 50%. Mặc dù về mặt hình thức, quyết định này vẫn cần được Hội đồng EU phê duyệt, nhưng sự ủng hộ chính trị đã được xác nhận.
Phân bón nitơ là một trong số ít hàng hóa Nga mà việc xuất khẩu sang EU không chỉ được duy trì sau khi cuộc xâm lược toàn diện Ukraine bắt đầu mà còn tăng trưởng. Năm 2024, Nga đã bán phân bón cho EU trị giá 1,8 tỷ Mỹ Kim, trong đó phân nitơ đạt 777 triệu Mỹ Kim, kiểm soát hơn 26% thị trường châu Âu. Giờ đây, thị trường này đối với Kremlin đang đóng cửa.
Đối với nền kinh tế Nga, đây là một tổn thất nghiêm trọng với nhiều hệ quả: mất đi nguồn thu ngoại tệ đáng kể; giảm lợi nhuận xuất khẩu trong bối cảnh giá dầu giảm và các lệnh trừng phạt ở những lĩnh vực khác; thu hẹp địa bàn thương mại cùng với việc giảm ảnh hưởng của Nga như một nhà cung cấp toàn cầu về an ninh lương thực và hóa chất.
Belarus với tư cách là vệ tinh của Nga và thành viên trong không gian xuất khẩu chung cũng mất quyền tiếp cận thị trường châu Âu. Sản phẩm từ cả hai nước giờ đây sẽ buộc phải chuyển hướng sang Trung Quốc, Ấn Độ và các thị trường khác, nơi điều kiện cung cấp, logistics và giá cả rất khác biệt so với châu Âu.
Theo lời các đại diện Nghị viện châu Âu, việc đóng cửa thị trường không chỉ là biện pháp kinh tế mà còn là quyết định chiến lược. Brussels nhấn mạnh rằng doanh thu từ thương mại phân bón và sản phẩm nông nghiệp được sử dụng để tài trợ cho cuộc chiến xâm lược Ukraine, trong khi sự phụ thuộc vào Nga khiến châu Âu dễ bị tổn thương trước áp lực chính trị.
Dân biểu Nghị viện châu Âu Inese Vaidere tuyên bố: “Không thể có thương mại bình thường với kẻ xâm lược.”
Từ năng lượng, luyện kim đến nay là hóa chất nông nghiệp, châu Âu đang có hệ thống và nhất quán tháo dỡ sự phụ thuộc kinh tế vào Nga, tước đi không chỉ hàng tỷ Mỹ Kim mà còn khả năng áp đặt điều kiện của Kremlin. Mỗi mức thuế mới là một đinh đóng thêm vào quan tài mô hình kinh tế xuất khẩu của Nga, đang thu hẹp nhanh chóng về các khoản trợ cấp nội địa và vòng tròn hẹp các đối tác còn lại.