Một cuộc đình công nhỏ của các tài xế xe tải đã khiến giao thông gần như tê liệt, thách thức mới cho chính quyền Tehran. Tuy nhiên, chính khó khăn này lại mở ra cơ hội mới quan trọng khi Iran bắt đầu tiếp cận và đàm phán với Hoa Kỳ nhằm tháo gỡ các lệnh trừng phạt và giảm căng thẳng khu vực.
Thật hiếm có quốc gia nào “đa nhiệm” như Iran: vừa chống chịu lệnh trừng phạt quốc tế triền miên, vừa phải loay hoay điều hành một nền kinh tế như đang… thở oxy, lại vừa có thể tự tạo ra một cuộc đình công quy mô toàn quốc, đủ sức khiến cả nền sản xuất quốc dân “đứng hình”. Quả là tài tình!
Cuộc đình công nội bộ những ngày gần đây không khác gì một bản cáo trạng không lời của tầng lớp lao động dành cho chính quyền Tehran. Khi dầu khí không còn chảy, vận tải không còn lăn bánh, sản xuất thì “nghỉ phép dài hạn”, Iran từ một cỗ máy cũ kỹ nhưng vẫn hoạt động, nay trở thành một “mô hình tĩnh vật kinh tế” sống động trong đau đớn. Không cần đến bom đạn từ bên ngoài, một vài cuộc bãi công đủ khiến ngân sách nhà nước teo tóp, đời sống nhân dân kiệt quệ và sự kiên nhẫn xã hội… rơi tự do.
Và cũng như thường lệ, trong khi nội bộ rối như canh hẹ, thì chiến lược đối ngoại lại được rút ra như một lá bài “tẩy” cứu nguy: “Tái thiết quan hệ với Hoa Kỳ”. Cái cụm từ nghe như một bản nhạc cổ điển cũ mèm, mỗi lần phát lên là lại gây cảm xúc lẫn lộn: vừa hy vọng, vừa ngờ vực, vừa… quen tai đến phát chán.
Sau nhiều năm hục hặc, mạt sát, rút khỏi thỏa thuận rồi lại nói chuyện quay lại, giờ đây hai bên bỗng dưng nhìn nhau qua Muscat (Oman) với ánh mắt “biết đâu ta lại cần nhau”. Một bên cần dỡ bỏ trừng phạt để thở, một bên muốn Iran bớt… phức tạp để yên lòng đồng minh. Cả hai đều gồng lên thể hiện sự cứng rắn, nhưng cùng lúc đều lén… đảo mắt về phía thỏa thuận, như hai đứa trẻ đánh nhau xong nhưng lại thèm bánh của nhau.
Hoa Kỳ yêu cầu Iran phi hạt nhân hóa, minh bạch, đạo đức, và nếu tiện. Iran thì không chịu lép, tuyên bố chỉ nhượng bộ khi toàn bộ trừng phạt được tháo bỏ, nghĩa là muốn đối thoại nhưng vẫn phải giữ dáng “bất khuất ngẩng cao đầu”. Cứ thế, đàm phán trở thành một ván bài tâm lý học, nơi niềm tin là hàng xa xỉ, và thiện chí thì đắt ngang… giá dầu mùa chiến sự.
Thật ra, nếu Iran và Mỹ chịu bớt “sĩ diện chiến lược” và nhìn thẳng vào lợi ích thực tế, thì cả khu vực Trung Đông đã bớt đi một mồi lửa. Nhưng thay vào đó, mỗi bên lại đang say sưa với vai diễn anh hùng trong vở kịch chính trị không hồi kết, nơi mỗi câu nói đều được cân đo đong đếm kỹ càng hơn cả… giá xăng đầu tuần.
Rốt cuộc, cuộc đình công không chỉ là biểu hiện của sự bất mãn nội tại, mà còn là lời nhắc rằng không một chính quyền nào có thể vững vàng nếu nội lực suy kiệt và đối ngoại thì mãi mơ hồ như làn khói sau buổi cầu nguyện. Nó là “liều thuốc đắng” để Tehran buộc phải uống – dù nhăn mặt – nếu muốn sống sót trong cơn bão kinh tế và ngoại giao toàn cầu.