Trong một động thái đầy bất ngờ, Nga vừa tuyên bố sẵn sàng nối lại đàm phán với Ukraine và đã đề xuất tổ chức vòng hòa đàm lần thứ hai vào ngày 2/6 tại Istanbul. Câu hỏi đặt ra là: Liệu Moscow thực sự muốn “xuống thang” căng thẳng, hay chỉ đang tung một nước cờ chiến lược để giành lại thế chủ động?
Tuyên bố được đưa ra bởi Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov vào ngày 28/5, theo truyền thông nhà nước Nga. Lavrov khẳng định, sau vòng đàm phán đầu tiên diễn ra hôm 16/5 – mà theo phía Nga, hai bên đã đạt được thỏa thuận sơ bộ về việc trao đổi 1.000 tù binh đổi 1.000 – các đại diện của Moscow đã sẵn sàng đệ trình bản ghi nhớ về điều kiện ngừng bắn.
Đáng chú ý, phái đoàn đàm phán của Nga lần này tiếp tục do Vladimir Medinsky, cố vấn Tổng thống Putin, dẫn đầu – người từng xuất hiện nhiều trong các vòng đàm phán thất bại vào năm 2022.
Tuy nhiên, phía Ukraine vẫn giữ im lặng. Tổng thống Volodymyr Zelensky trong một phát biểu gần đây đã bác bỏ việc Nga chủ động đề xuất đàm phán, khẳng định chính Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, ông Rustem Umerov, mới là người đã chủ động liên lạc với Medinsky – hoàn toàn trái ngược với những gì Nga công bố.
Không chỉ vậy, ông Zelensky cũng nói rõ rằng Kyiv chưa nhận được bất kỳ văn bản chính thức nào từ phía Nga về bản ghi nhớ hoặc đề xuất ngừng bắn. Điều này đặt dấu hỏi lớn về tính xác thực trong thông tin mà Moscow đang đưa ra – và khiến nhiều người nghi ngờ liệu đây có phải là một “đòn tung hỏa mù” hơn là thiện chí thực sự.
Sự trở lại của các cuộc đàm phán – nếu thực sự diễn ra – đang đặt cả châu Âu và thế giới vào thế chờ đợi. Một số nhà phân tích cho rằng Nga đang tìm cách “mềm hóa” hình ảnh quốc tế của mình sau hàng loạt thất bại trên chiến trường, nhất là tại khu vực Donetsk và Kharkiv. Bên cạnh đó, các vụ tấn công dữ dội vào cơ sở hạ tầng dân sự của Ukraine trong thời gian gần đây đã khiến Moscow chịu làn sóng chỉ trích mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế. Moscow cũng đang phải hứng chịu những cú sốc về kinh tê khi bị phương tây cô lập.
Một yếu tố khác cũng không thể bỏ qua là áp lực từ Mỹ. Gần đây, Tổng thống Donald Trump – người từng được xem là có quan điểm thân thiện với Điện Kremlin – đã bất ngờ chỉ trích gay gắt chiến dịch quân sự của Nga, gọi đó là “vô nhân đạo và không thể chấp nhận được”. Sự thay đổi trong thái độ của các nhân vật chính trị lớn tại Mỹ có thể khiến Nga cảm thấy cần thiết phải điều chỉnh chiến lược ngoại giao.
Tuy nhiên, không ít chuyên gia nhận định rằng Nga có thể chỉ đang tìm cách câu giờ – tận dụng giai đoạn đàm phán để tái cấu trúc lực lượng, đưa thêm vũ khí và binh sĩ ra tiền tuyến, đồng thời theo dõi phản ứng từ phương Tây trước khi ra đòn kế tiếp. Trong bối cảnh chiến sự vẫn diễn biến phức tạp, đây có thể là một phần trong chiến lược dài hơi của Điện Kremlin.
Về phía Ukraine, thái độ thận trọng là điều dễ hiểu. Trong suốt hơn hai năm chiến tranh, Kyiv đã nhiều lần chứng kiến các cuộc đàm phán bị lợi dụng như một công cụ tuyên truyền hoặc chiến thuật tạm thời của Nga. Tổng thống Zelensky cũng nhiều lần tuyên bố rõ lập trường: Ukraine chỉ đàm phán khi Nga rút hoàn toàn khỏi lãnh thổ bị chiếm đóng, bao gồm Crimea và toàn bộ vùng Donbas.
Việc Ukraine chưa lên tiếng về vòng đàm phán ngày 2/6 có thể là một chiến thuật khôn ngoan – tránh bị kéo vào cái bẫy truyền thông hoặc một thỏa thuận “nửa vời” thiếu cơ sở thực tiễn.
Nếu vòng đàm phán lần 2 tại Istanbul thực sự diễn ra, đây sẽ là một phép thử lớn cho cả hai bên. Nga sẽ phải chứng minh liệu họ có thực sự từ bỏ chiến thuật bạo lực để hướng đến hòa bình, hay đây chỉ là một bước đi chiến lược nhằm định hình lại cán cân quyền lực trên bàn cờ quốc tế.Còn với Ukraine, sự thận trọng không chỉ là lựa chọn – mà có lẽ là vũ khí ngoại giao mạnh nhất lúc này.