Thống đốc bang California, Gavin Newsom, đã bày tỏ sự thất vọng trước quyết định của Tòa phúc thẩm Khu vực số Chín (Ninth Circuit Court) cho phép Tổng thống Donald Trump tiếp tục kiểm soát Lực lượng Vệ binh Quốc gia California. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh một điểm trong phán quyết mà ông xem là chiến thắng. Trên mạng xã hội X vào sáng sớm thứ Sáu, Thống đốc Newsom khẳng định rằng Tổng thống không phải là vua và không đứng trên pháp luật.
Trong tuyên bố chính thức sau đó, ông nói rõ tòa án đã bác bỏ yêu cầu của Trump rằng ông có quyền làm bất cứ điều gì với Lực lượng Vệ binh Quốc gia mà không cần giải trình trước tòa. Ông nhấn mạnh: “Tổng thống không phải là vua và không đứng trên pháp luật. Chúng tôi sẽ tiếp tục thách thức việc sử dụng quân đội Mỹ một cách độc đoán chống lại công dân” – ám chỉ việc Trump triển khai quân đội liên bang tại Los Angeles để đối phó với các cuộc biểu tình phản đối Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE).
Phán quyết của Tòa phúc thẩm Khu vực số Chín đã từ chối lập luận của Tổng thống rằng ông có thể liên bang hóa lực lượng vệ binh quốc gia vì bất kỳ lý do gì mà không chịu sự giám sát tư pháp. Đây được xem như một kiểm soát quan trọng đối với quyền lực tổng thống nhằm ngăn chặn sự lạm quyền.
Dù vậy, vụ việc vẫn còn nhiều tranh cãi khi tòa án đồng thuận cho phép Tổng thống giữ quyền kiểm soát khoảng 4.000 lính vệ binh quốc gia được triển khai tại Los Angeles từ đầu tháng này để dập tắt các cuộc bạo loạn xảy ra trong các cuộc biểu tình chống ICE – đây là lần đầu tiên kể từ năm 1965 một tổng thống liên bang đưa ra quyết định như vậy mà không có sự đồng ý của Thống đốc bang.
Tuy Tổng thống Trump đã vi phạm quy định khi không thông báo trước cho Thống đốc Newsom về việc triển khai lực lượng này theo luật hiện hành, nhưng tòa án khẳng định Thống đốc California không có quyền phủ quyết mệnh lệnh của tổng thống trong trường hợp này.
Văn phòng Thống đốc cùng Bộ trưởng Tư pháp California Rob Bonta cam kết tiếp tục nỗ lực pháp lý nhằm buộc tổng thống chịu trách nhiệm về hành động sử dụng quân đội làm cơ quan thực thi pháp luật nội địa – điều họ cho rằng vi phạm luật liên bang. Ông Bonta lên tiếng chỉ trích chính phủ Trump vì “lạm dụng quyền hạn chưa từng có” khi đưa quân đội vào cộng đồng dân cư ở Los Angeles giữa lúc các cơ quan thực thi địa phương đang xử lý hiệu quả những vụ bạo động nhỏ lẻ trong các cuộc biểu tình ôn hòa.
Phán quyết mới nhất vô hiệu hóa lệnh cấm trước đó do thẩm phán quận Charles Breyer ban hành yêu cầu trả lại quyền kiểm soát Lực lượng Vệ binh Quốc gia cho Thống đốc Newsom và mở đường cho việc duy trì hiện diện quân sự liên bang tại thành phố lớn nhất California nhằm bảo vệ tài sản liên bang cũng như hỗ trợ hoạt động thực thi di trú.
Ba vị thẩm phán gồm hai người do Tổng thống Trump bổ nhiệm và một người do Tổng thống Joe Biden bổ nhiệm đều nhận thấy tổng thống có đủ căn cứ hợp pháp để ra lệnh triển khai lực lượng vệ binh quốc gia dựa trên mức độ hỗn loạn dân sự ảnh hưởng đến việc thực thi luật liên bang tại địa phương.
Cuộc tranh luận về giới hạn quyền hạn tổng tư lệnh đối với lực lượng vệ binh quốc gia vẫn đang diễn ra gay gắt giữa chính phủ trung ương và chính quyền tiểu bang California, hứa hẹn sẽ còn kéo dài lên tới Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ để phân xử cuối cùng về vấn đề then chốt này.