Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), ông Rafael Mariano Grossi, mới đây đã lên tiếng về việc cơ quan này không biết chính xác vị trí của gần 900 pound uranium có khả năng được làm giàu cao tại Iran. Thông tin này được đưa ra sau khi các quan chức Iran cho biết họ đã di chuyển số uranium này nhằm bảo vệ trước các cuộc tấn công vào các cơ sở hạt nhân của nước này. Ông Grossi nhấn mạnh rằng IAEA không suy đoán mà chỉ dựa trên thông tin chính thức, và hiện chưa có dữ liệu cụ thể về nơi lưu giữ số vật liệu đó.
Trong cuộc phỏng vấn với chương trình “The Story with Martha MacCallum” trên Fox News, ông Grossi cho biết Natanz là địa điểm đầu tiên bị tấn công trong chiến dịch không kích của Mỹ hôm thứ Bảy vừa qua, gây thiệt hại nghiêm trọng tại một trong những phòng ly tâm làm giàu uranium. Cơ sở Isfahan cũng chịu tổn thất nhưng chưa ai vào bên trong để đánh giá mức độ thiệt hại thực tế. Các cuộc tấn công nhằm vào ba địa điểm chủ chốt gồm Fordow, Natanz và Isfahan được xem là những đòn chí mạng đối với chương trình hạt nhân Iran.
Ông Grossi cũng đề cập đến tuyên bố trước đó rằng khoảng 900 pound uranium làm giàu có thể đã được chuyển đến một địa điểm cổ gần Isfahan. Tuy nhiên, ông khẳng định IAEA chưa xác nhận điều này vì phía Iran chỉ nói rằng họ đang thực hiện các biện pháp bảo vệ vật liệu mà không rõ ràng việc di chuyển hay cất giấu cụ thể ở đâu. Ông nhấn mạnh cần phải nối lại hoạt động thanh tra càng sớm càng tốt để xác minh vị trí chính xác của số uranium nói trên vì đây là trách nhiệm bắt buộc của Iran theo quy định quốc tế.
Về khả năng chế tạo vũ khí hạt nhân từ lượng uranium làm giàu 60% hiện có ở Iran, ông Grossi đồng ý với nhận định từ Phó Tổng thống Mỹ JD Vance rằng nếu thiếu khả năng nâng cấp lên mức 90%, thì Tehran khó có thể hoàn thiện bom nguyên tử ngay lập tức. Tuy nhiên, nhiệm vụ của Giám đốc IAEA là kiểm soát mọi gram uranium tồn tại ở bất kỳ quốc gia nào chứ không chỉ riêng Iran.
Các chuyên gia phân tích cho biết dù vị trí chính xác của kho uranium làm giàu cao vẫn còn mù mờ do sự di dời bí mật trước các cuộc tấn công Mỹ – Israel gần đây, nhưng Tehran nhiều khả năng chưa đủ điều kiện để chế tạo bom nguyên tử trong ngắn hạn do tổn thất nặng nề về cơ sở vật chất phục vụ quá trình vũ khí hóa bị phá huỷ trước đó. Khoảng hơn 400 kg uranium làm giàu tới 60% từng được IAEA kiểm chứng nằm trong hệ thống đường hầm kiên cố cạnh khu phức hợp Esfahan vẫn đang mất dấu sau chiến dịch quân sự vừa qua.
Những hình ảnh vệ tinh cũng ghi nhận hoạt động bất thường quanh nhà máy Fordow – một cơ sở ngầm lâu đời chuyên sản xuất vật liệu phân hạch – cho thấy nhiều khả năng Uranium đã được di dời hoặc che giấu kỹ lưỡng nhằm tránh bị phá huỷ hoàn toàn bởi các cuộc không kích liên tiếp từ phía Mỹ và Israel.
Tổng kết lại tình hình hiện nay cho thấy mặc dù kho dự trữ Uranium làm giàu cao tại Iran đang nằm ngoài tầm kiểm soát trực tiếp của IAEA do thiếu thanh tra thực địa sau chiến dịch quân sự căng thẳng vừa qua, song giới chuyên môn đánh giá Tehran khó lòng nhanh chóng phát triển vũ khí nguyên tử cấp độ tối ưu khi thiếu hụt thiết bị và nguồn lực cần thiết do hậu quả từ những trận đánh quyết liệt nhằm triệt tiêu chương trình vũ khí hóa[1][2][3][4][5].