Tọa lạc giữa đất liền Na Uy và Bắc Cực, quần đảo Svalbard là vùng đất băng giá hoang vu, nơi sinh sống của hàng trăm con gấu Bắc Cực và chỉ có một vài khu định cư lác đác. Một trong số đó là Longyearbyen – thị trấn gần cực Bắc nhất thế giới. Ngay bên ngoài thị trấn, sâu trong lòng một mỏ than cũ, là nơi tọa lạc của Kho lưu trữ Thế giới Bắc Cực (AWA) – một “pháo đài dữ liệu” đang âm thầm bảo tồn những ký ức số quan trọng của nhân loại.
Được thành lập cách đây 8 năm, AWA lưu trữ dữ liệu trên phim quang học có thể tồn tại hàng trăm năm. Khách hàng trả tiền để gửi dữ liệu đến đây ba lần mỗi năm. Để tiếp cận kho, các chuyên gia phải đi xuyên 300 mét trong đường hầm tối bằng lối ray sắt cũ, đến một cửa hầm kim loại dẫn vào nơi lưu trữ. Bên trong là những gói bạc chứa cuộn phim ghi dữ liệu – từ mã nguồn phần mềm, bản đồ, tài liệu lịch sử đến hình ảnh nghệ thuật.
Một trong những phần lưu trữ đáng chú ý nhất là “Kho Mã” của GitHub, bao gồm hàng trăm cuộn mã nguồn mở – nền tảng cho phần mềm, website, ứng dụng do hàng triệu lập trình viên toàn cầu xây dựng. Ngoài ra còn có dữ liệu quý như bản quét 3D lăng Taj Mahal, ảnh vệ tinh Trái Đất, bản thảo cổ từ Thư viện Vatican hay bức tranh The Scream của danh họa Na Uy Edvard Munch.
Theo người sáng lập Rune Bjerkestrand, Svalbard là nơi lý tưởng để cất giữ ký ức nhân loại: xa chiến tranh, khủng bố, hacker và thảm họa tự nhiên. “Nhiệt độ quanh năm dưới 0°C, khô ráo và ổn định. Ngay cả khi tầng đất đóng băng vĩnh cửu tan chảy vì biến đổi khí hậu, cấu trúc hầm vẫn đủ vững để bảo vệ dữ liệu bên trong.”
Dữ liệu được mã hóa thành hình ảnh nhờ công nghệ của Piql – công ty Na Uy do Bjerkestrand điều hành. Phim lưu trữ trông giống như những dải mã QR li ti, không thể bị xóa hay chỉnh sửa, và dễ dàng truy xuất bằng ánh sáng. Để phòng ngừa việc hậu thế không hiểu cách khôi phục dữ liệu, Piql còn in kèm hướng dẫn giải mã trên phim.
Giữa thời đại số đầy biến động, AWA như một “hộp đen” của nền văn minh – sẵn sàng truyền lại tri thức nhân loại nếu một ngày thảm họa toàn cầu ập đến.