Một động thái cho thấy mức độ căng thẳng của 2 chính quyền T.T. Donald Trump và C.T. Tập Cận Bình không có dấu hiệu giảm mà lại càng tăng. Thông qua các hoạt động gần đây của du học sinh viên của Trung Quốc tại Hoa Kỳ và những chính sách kiên quyết của xứ sở cờ hoa.
Chính quyền Tổng thống Donald Trump vừa ra quyết định thu hồi hơn 1.000 thị thực của các sinh viên và nhà nghiên cứu Trung Quốc. Động thái này không chỉ nhằm vào những cá nhân bị nghi ngờ có quan hệ với chính quyền Bắc Kinh mà còn thể hiện rõ lập trường cứng rắn của Washington trong cuộc đối đầu toàn diện với Trung Quốc, đặc biệt là trên mặt trận công nghệ và giáo dục.
Thông báo chính thức được đưa ra bởi Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio, trong đó nêu rõ các đối tượng bị thu hồi thị thực chủ yếu là những người đang theo học hoặc nghiên cứu trong các lĩnh vực công nghệ cao, khoa học quân sự và trí tuệ nhân tạo – những lĩnh vực Mỹ cho là “có nguy cơ bị Trung Quốc lợi dụng để phục vụ cho mục tiêu quân sự hóa và gián điệp công nghệ.”
Theo ông Rubio, động thái này không nhắm đến sinh viên Trung Quốc nói chung, mà nhằm vào những cá nhân cụ thể có “mối liên hệ tiềm tàng” với quân đội Trung Quốc hoặc các cơ quan tình báo. Đồng thời, Mỹ cũng sẽ siết chặt hơn nữa quy trình cấp thị thực trong thời gian tới, bao gồm việc tăng cường kiểm tra lý lịch và theo dõi hoạt động trực tuyến của các ứng viên đến từ Trung Quốc đại lục và Hồng Kông.
Ngay sau quyết định này, Bắc Kinh đã lập tức phản ứng. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc – bà Mao Ninh – tuyên bố tại cuộc họp báo ngày 29/5 rằng hành động của Mỹ là “phi lý, mang động cơ chính trị và thể hiện rõ sự kỳ thị.” Bà cũng cho biết Trung Quốc đã gửi công hàm ngoại giao tới Washington để phản đối mạnh mẽ, đồng thời yêu cầu Mỹ chấm dứt ngay các hành động can thiệp vào các hoạt động học thuật và giao lưu văn hóa song phương.
Trung Quốc cho rằng việc thu hồi thị thực hàng loạt như vậy đã làm tổn hại nghiêm trọng đến quyền lợi hợp pháp của các sinh viên và học giả nước họ, ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh của Mỹ trong mắt cộng đồng quốc tế, cũng như gây gián đoạn nặng nề đối với quá trình hợp tác giáo dục giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Trên thực tế, số lượng sinh viên Trung Quốc tại Mỹ đã sụt giảm đáng kể trong những năm gần đây. Từ con số khoảng 370.000 sinh viên vào năm 2019, đến năm 2024 chỉ còn khoảng 277.000 người. Nguyên nhân chính được cho là do chính sách thắt chặt thị thực của Mỹ, lo ngại an ninh quốc gia và bầu không khí chính trị ngày càng căng thẳng giữa hai nước.
Không chỉ dừng lại ở việc thu hồi thị thực, chính quyền Trump còn yêu cầu các cơ quan lãnh sự trên toàn cầu tạm ngưng các buổi phỏng vấn xin thị thực F, M và J – ba loại phổ biến dành cho du học sinh và chương trình trao đổi học thuật. Lý do được đưa ra là để triển khai hệ thống kiểm tra bắt buộc về hoạt động mạng xã hội của tất cả các đương đơn.
Các chuyên gia quốc tế nhận định rằng quyết định của Mỹ lần này là một phần trong chiến lược dài hạn nhằm kiểm soát sức ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc trong lĩnh vực học thuật và công nghệ cao. Với Washington, đây không còn đơn thuần là vấn đề giáo dục, mà là một mặt trận chiến lược trong cuộc cạnh tranh toàn diện giữa hai siêu cường. Trong khi đó, Bắc Kinh coi hành động của Mỹ là sự khiêu khích, đồng thời tăng cường tuyên truyền đối nội để bảo vệ hình ảnh sinh viên nước mình.