Cuộc chiến ở Ukraine đang ở thời điểm quan trọng cả trên thực địa lẫn ở thủ đô của những người ủng hộ chính Ukraine. Viện trợ cho Kiev hiện là một điểm gây tranh cãi tại Quốc hội Hoa Kỳ. Các đồng minh khác của Ukr trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương cũng cắt giảm đóng góp của họ. Để duy trì sự hỗ trợ của Mỹ và NATO và đặt Nga vào thế phòng thủ khi bước vào mùa đông, quân đội Ukraine sẽ cần phải thay đổi động lực của một cuộc phản công vốn diễn ra chậm chạp trong việc chiếm lại lãnh thổ do Nga nắm giữ.
Vừa hay, việc cắt Crimea khỏi Nga và buộc quân đội Moscow bảo vệ một bán đảo bị cô lập là một loại thay đổi chứng tỏ Ukraine có thể giành chiến thắng trong cuộc chiến
Ukraine đã tấn công cầu Kerch nhiều lần trong chiến tranh bằng hỏa tiễn phóng từ trên không, tàu không người lái và tàu bán chìm. Cuộc tấn công thành công nhất, thông qua một quả bom xe tải, đã thổi bay hai nhịp của cây cầu oan nghiệt. Việc loại bỏ vật thể dài 12 dặm này như một yếu tố trong cuộc chiến sẽ đòi hỏi một loạt các cuộc tấn công tầm xa được duy trì nhằm đánh bại hệ thống phòng thủ của Nga và được hỗ trợ bởi một số khí tài quân sự mới của phương Tây.
Lợi ích chiến lược của việc tấn công cầu Kerch
Động thái quyết định của Ukraine trên cầu Kerch sẽ phục vụ nhiều mục đích chiến lược. Đầu tiên, đó là giá trị của nó trong chiến tranh chính trị. Dự án Cầu Kerch được công bố sau cuộc xâm lược Crimea của Nga vào năm 2014 và hoàn thành vào năm 2018. Đây là biểu tượng mạnh mẽ nhất cho sự sáp nhập bất hợp pháp bán đảo này của Nga và là tượng đài cho tầm nhìn địa chính trị của giới thượng lưu Siloviki được KGB ca ngợi về một đế chế Xô Viết trẻ hóa. Không phải ngẫu nhiên mà trong lễ khánh thành, Tổng thống Nga Vladimir Putin, với cuốn sách giáo khoa sân khấu theo chủ nghĩa Stalin, đã ăn mừng việc hoàn thành cây cầu bằng cách lái một chiếc xe tải đi qua nó và ca ngợi những người công nhân xây dựng vì “phép màu”.
Thứ hai là khía cạnh hậu cần. Cầu Kerch là tuyến đường sắt và đường bộ quan trọng của Liên bang Nga nối Bán đảo Crimea với đất liền. Việc phong tỏa liên tục cầu Kerch sẽ làm gián đoạn nghiêm trọng các tuyến liên lạc của Nga và cô lập Crimea khi nơi đây dễ bị tổn thương nhất trước các cuộc phản công của Ukraine. Nếu quân đội Ukraine tăng cường tiến quân về phía nam tới Tokmak trong những tháng tới, việc mất quyền tiếp cận Crimea qua cầu Kerch sẽ gây áp lực lên khả năng của Quân khu phía Nam Nga trong việc bảo vệ viên ngọc quý của Điện Kremlin.
Lợi ích chiến thuật
Chiến dịch tấn công tầm xa nhằm vào Cầu Kerch được đề xuất dưới đây không phải là giải pháp thay thế cho cuộc chiến trên bộ đang diễn ra của Lực lượng Vũ trang Ukraine. Tuy nhiên, việc cắt đứt cây cầu sẽ có lợi cho cuộc phản công đang diễn ra của Kyiv và gây tổn hại cho phương pháp duy trì cuộc chiến của Moscow.
Ở phía nam, cuộc phản công của Ukraine đã không thể xâm nhập sâu vào phòng tuyến của Nga. Tuy nhiên, Lực lượng vũ trang Ukraine đã dồn ép các đội hình chiến đấu của Nga dọc theo tuyến phòng thủ đầu tiên của họ, dẫn đến một chỗ phình ra ở Robotyne kéo dài đến Verbove. Bộ Tổng tham mưu Nga phải điều động các sư đoàn xung kích đường không số 7 và 76 VDV ổn định mặt trận, đồng thời triển khai chiến đấu Tập đoàn quân vũ trang tổng hợp số 25 để củng cố tuyến phòng thủ thứ hai ở hậu phương. Những động thái này của bộ chỉ huy cấp cao Nga có lẽ xuất phát từ trải nghiệm cay đắng khi mất Kharkiv mùa thu năm 2022, khiến tuyến phòng thủ của Nga sụp đổ và tạo điều kiện cho Ukraine tiến sâu 70 km vào hậu phương trong vòng một tuần. Hiện tại, hai trục tấn công chính của quân đội Ukraine ở phía nam – Orikhiv và Velyka Novosylka – có khả năng đe dọa các tuyến liên lạc của Nga qua cầu đất liền. Chìa khóa cho chiến thắng về mặt chiến thuật là tiếp cận thị trấn nút chiến lược Tokmak của Nga.
Song song với việc phản công, khả năng tấn công tầm xa ngày càng phát triển của Ukraine đang phá hủy mạng lưới chỉ huy và hỗ trợ mà Nga phụ thuộc vào. Kể từ tháng 6 năm 2023, lực lượng Ukraine đã tấn công các trung tâm chỉ huy và trung tâm hậu cần của Nga, bao gồm cả lực lượng hải quân trong và xung quanh Bán đảo Crimea. Những nỗ lực này đang dần làm tê liệt khả năng của Nga trong việc sử dụng Crimea để duy trì các hoạt động chiến đấu ở Kherson và Zaporizhzhia, đồng thời liên tục gây áp lực cho Hạm đội Biển Đen. Là một phần của các cuộc tấn công này, lực lượng Ukraine đã tấn công Cầu Kerch bằng xe tải chở bom và tàu mặt nước không người lái kamikaze. Tuy nhiên, việc vô hiệu hóa Crimea như một nguồn cung cấp chiều sâu chiến lược và hỗ trợ cho quân đội Nga sẽ đòi hỏi Ukraine phải tăng cường nỗ lực cắt đứt bán đảo này.
Đánh bại hàng phòng thủ của Nga
Từ những điều vừa đề cập ở trên ta có thể thấy cầu Kerch đóng vai trò địa chính trị rất quan trọng không chỉ với Nga mà còn với chiến thắng của Ukraine. Nhưng với sự phòng vệ nghiêm ngặt của Nga thì phá hủy cây cầu là không dễ dàng. Cách khả thi duy nhất mà Lực lượng Vũ trang Ukraine có thể cắt đứt Cầu Kerch là sử dụng một cách sáng tạo sự kết hợp giữa năng lực không quân và hải quân trong các gói tấn công hỗn hợp nhằm làm suy yếu các kế hoạch phòng thủ và ra quyết định của Nga. Điều này liên quan đến việc kiểm tra ba yếu tố.
Đầu tiên là bảo đảm khả năng của gói tấn công nhằm giảm xác suất đánh chặn của hệ thống phòng thủ Nga, hay P(i). P(i) là hàm của nhiều biến số, bao gồm chất lượng dữ liệu nhắm mục tiêu của Nga, khả năng tránh bị phát hiện hoặc giao tranh của vũ khí Ukraina, hiệu quả của các hệ thống phòng thủ của Nga và độ chính xác trong đánh giá thiệt hại trong trận chiến của Ukraina nhằm giảm số lượng các cuộc tấn công cần thiết. Để bắt đầu hạ thấp P(i) của Nga, Lực lượng vũ trang Ukraine sẽ cần tiếp tục tấn công các địa điểm radar và hỏa tiễn đất đối không (SAM) trên tàu và trên bờ ở khu vực Crimea và Kherson.
Để giảm hơn nữa P(i) của Nga, điều thứ hai mà lực lượng Ukraine cần kiểm tra là cơ cấu các gói tấn công theo cách có thể đánh bại hệ thống phòng thủ của Nga. Các gói tấn công hỗn hợp kết hợp vũ khí và phương tiện không người lái với nhiều quỹ đạo và đường bay khác nhau có thể tạo ra một bức tranh nhắm mục tiêu phức tạp có thể áp đảo các cảm biến và hệ thống điều khiển hỏa lực của Nga và chắc chắn sẽ tiêu tốn một lượng đáng kể hỏa tiễn đánh chặn SAM. Nga đã sử dụng cách tiếp cận này và đạt được một số thành công khi tấn công các thành phố của Ukraine.
Để tạo ra sự phức tạp cần thiết nhằm đánh lừa và áp đảo hệ thống phòng thủ của Nga, quân đội Ukraine sẽ phải điều động một tổ hợp hỏa tiễn đạn đạo, hỏa tiễn hành trình, đạn lảng vảng, máy bay không người lái chiến đấu và thậm chí cả máy bay đánh chặn phòng không đã được sửa đổi để tấn công mặt đất. Mỗi phương tiện hoặc vũ khí này có tiết diện radar, tín hiệu nhiệt, quỹ đạo và góc dẫn đường khác nhau, tác động của chúng đối với hình ảnh và chỉ huy và kiểm soát trên không của Nga (C2) sẽ mang lại cho quân đội Ukraine lợi thế chiến tranh tập trung vào quyết định .
Điều cuối cùng cần kiểm tra là chuỗi tiêu diệt. Giống như bất kỳ ví dụ nào về chiến tranh hỏa tiễn và máy bay không người lái phức tạp, việc cắt đứt Cầu Kerch sẽ cần nhiều loại cảm biến để thu thập mục tiêu và đánh giá thiệt hại trong trận chiến. Một số bộ phận của quân đội Ukraine, đặc biệt là các đơn vị tình báo quốc phòng (GUR), đã phát triển mạng C2 tốc độ cao, được kết nối rộng rãi. Kiến trúc C2 này kết hợp với khả năng giám sát gần như liên tục của đất nước trên không gian chiến đấu nhờ hình ảnh vệ tinh suốt ngày đêm.
Lựa chọn của Ukraine
Một đòn tấn công duy nhất sẽ không đủ để hủy diệt hoàn toàn Cầu Kerch. Ukraine sẽ cần một loạt các cuộc tấn công đa dạng, được thực hiện với nhịp độ hoạt động cao, để vượt qua các biện pháp bảo vệ mà lực lượng Nga đã thiết lập. Trong khi ngành quân sự và quốc phòng Ukraine đã đạt được những bước tiến ấn tượng trong việc trang bị máy bay không người lái và vũ khí sản xuất trong nước, một số hệ thống đồng minh quan trọng sẽ cần thiết để tấn công thành công vào khu vực được phòng thủ dày đặc, như được nhấn mạnh dưới đây.
Hệ thống hỏa tiễn chiến thuật quân đội (ATACMS): ATACMS sở hữu độ chính xác tuyệt đối và bộ công cụ dẫn đường hiện đại, đồng thời sử dụng quỹ đạo gần như đạn đạo để giảm khả năng đánh chặn của phòng không Nga. Với phạm vi hoạt động lên tới 300 km, ATACMS sẽ cho phép quân đội Ukraine phóng hỏa tiễn từ vị trí hiện tại ở phía nam nhằm vào Crimea hoặc cầu Kerch. Ukraine có thể sử dụng ATACMS ở chế độ chùm để gây thiệt hại khiêm tốn trên diện rộng hoặc bắn một loạt đầu đạn đơn nhất, có sức nổ mạnh để gây thiệt hại nghiêm trọng cho một khu vực nhỏ hơn của cây cầu.
Hỏa tiễn hành trình phóng từ trên không (SCALP-EG/Storm Shadow, Taurus): Không quân Ukraine đã sử dụng hỏa tiễn hành trình phóng từ trên không Storm Shadow do Anh cung cấp vào các mục tiêu được ưu tiên cao ở Crimea, chứng tỏ tính hiệu quả của chúng trước hệ thống phòng không của Nga. Ngoài các cuộc tấn công gần đây vào trụ sở Sevastopol của Hạm đội Biển Đen của Nga, Storm Shadows trước đây đã tấn công các ụ tàu khô của Hạm đội Biển Đen của Nga ở Sevastopol, làm hư hại tàu ngầm lớp Kilo cải tiến Rostov-on-Don đến mức không thể sửa chữa được.
Kết hợp với ATACMS, Storm Shadows sẽ tạo thành một gói tấn công chết người. Ví dụ: Storm Shadows có thể được sử dụng để tiêu diệt hoặc chiếm giữ các hệ thống phòng không địa phương trước khi một chiếc salvo ATACMS tấn công cây cầu. Trước đây, Không quân Ukraine đã sử dụng hỏa tiễn Storm Shadow để nhắm vào các hệ thống SAM chiến lược S-300 và S-400 cũng như các hệ thống radar quan trọng, như Podlet, nhằm làm suy yếu chiếc ô bảo vệ của Nga trên Crimea.
Tuy nhiên, Storm Shadows phải đối mặt với hai hạn chế chính. Đầu tiên, Không quân Ukraine có nguồn cung hạn chế. Thứ hai, máy bay chính của Ukraine có thể triển khai Storm Shadows là máy bay ném bom Su-24M, vốn vẫn là con mồi tương đối dễ dàng cho các máy bay chiến đấu Nga.
Máy bay chiến đấu F-16, hiện đang được chuẩn bị triển khai trong Không quân Ukraine, có thể giúp giảm bớt những hạn chế này. Mặc dù F-16 không dễ dàng tích hợp với Storm Shadow nhưng chúng có thể mang hỏa tiễn Taurus KEPD-350 của Đức vốn đã được phê duyệt chuyển giao cho Ukraine vài tháng trước. Nếu chính phủ Scholz có thể vượt qua nỗi lo lắng về các kỹ thuật viên hỗ trợ việc chuyển giao đã được phê duyệt, hỏa tiễn Taurus có thể được tích hợp trên máy bay F-16 để cung cấp cho Ukraine một chiếc máy bay có khả năng sống sót cao hơn để phóng hỏa tiễn tầm xa nhằm vào Cầu Kerch.
Hệ thống hải quân không có người điều khiển: Các cuộc tấn công dồn dập bằng phương tiện robot của hải quân có thể là sự bổ sung hiệu quả cho các cuộc tấn công bằng hỏa tiễn hỗn hợp. Bằng cách kết hợp các tàu nổi không người lái (USV) và tàu lặn vào các gói tấn công, các chỉ huy Ukraine sẽ có nhiều lựa chọn hơn để chống lại lực lượng phòng thủ của Nga khi một cuộc tấn công diễn ra, buộc các lực lượng Nga phải phòng thủ trước một loạt các vectơ tấn công tiềm tàng và kiểm soát nhịp độ của một cuộc tấn công.
Sự hỗ trợ của Mỹ và NATO rất quan trọng nhằm kích hoạt khả năng tự động hóa cần thiết cho các hệ thống hải quân không có người lái để vượt qua các tàu chắn của Nga và các hệ thống phòng thủ khác cũng như điều hướng trong môi trường bị GPS từ chối xung quanh Crimea. Quân đội và ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine đã sử dụng sự hỗ trợ này và sự đổi mới trong nước để trang bị ngày càng nhiều hệ thống hải quân không người lái, một số trong đó đã tạo được ảnh hưởng trong chiến tranh.
Hỏa tiễn hành trình và hỏa tiễn đạn đạo, các phương tiện không người lái của hải quân, đạn dược lảng vảng và máy bay không người lái chiến lược sẽ có đường bay và tốc độ bay khác nhau, và Ukraine sẽ cần phóng chúng từ các địa điểm khác nhau. Mặc dù sự đa dạng này tạo ra những thách thức trong việc phối hợp các cuộc tấn công, nhưng nó cũng mang lại cho Ukraine lợi thế về khả năng phân tán và sống sót, các trục đe dọa đa dạng và cơ chế đánh bại đa dạng so với các gói tấn công đồng nhất hơn.
Ví dụ, một cuộc tấn công của Ukraina vào Cầu Kerch có thể bắt đầu bằng việc triển khai USV từ bờ biển gần Odessa vài giờ trước cuộc tấn công, vì vậy chúng có thể được điều động ra khơi cách cây cầu vài dặm. Các USV sẽ bắt đầu tiến về phía móng cầu chưa đầy 10 phút trước khi máy bay chiến đấu phóng hỏa tiễn hành trình và lực lượng mặt đất phóng ATACMS lên mặt cầu. Để tối đa hóa sự phức tạp cho hệ thống phòng không Nga, các USV trên đường tới cây cầu và máy bay không người lái chiến lược phóng từ bờ biển sẽ triển khai các loại đạn lảng vảng, được hẹn giờ đến cây cầu ngay trước khi hỏa tiễn hành trình và hỏa tiễn đạn đạo tấn công.
Và nếu cuộc tấn công có cấu trúc đầu tiên này không cắt được cây cầu, lực lượng Ukraine sẽ tiếp nối trong vài giờ hoặc vài ngày bằng một cuộc tấn công có cấu trúc khác. Bằng cách thay đổi thành phần và chiến thuật của từng gói tấn công và duy trì nhịp độ để ngăn cản sự thích ứng của Nga, lực lượng Ukraine có thể sớm thành công trong việc cắt đứt huyết mạch quan trọng này.
Phòng thủ và phản công của Ukraine trước cuộc xâm lược của Nga đã ngăn chặn bước tiến của Moscow một cách ấn tượng trong vòng vài tuần và sau đó lấy lại một nửa lãnh thổ bị chiếm đóng bất hợp pháp của Nga. Bây giờ đến công việc khó khăn là đánh bật quân Nga dọc theo hàng trăm dặm chiến tuyến được gia cố và trục xuất hoàn toàn họ khỏi Ukraine. Duy trì nỗ lực đó sẽ đòi hỏi sự hỗ trợ liên tục và ngày càng tăng từ Hoa Kỳ và NATO để làm đảo lộn các kế hoạch chính trị, chiến lược, hậu cần và hoạt động của Moscow. Cắt cầu Kerch là con đường tốt nhất để đạt được những mục tiêu đó và nó có thể đạt được nếu Mỹ và các đồng minh của mình đẩy mạnh cung cấp cho Kiev một số phần còn thiếu quan trọng.