Mặc dù drone đang được sử dụng rộng rãi, pháo vẫn giữ vai trò chủ đạo trong cuộc chiến ở Ukraine và có thể quyết định cục diện chiến trường.
Trong gần 30 tháng chiến tranh, cả Nga và Ukraine đã áp dụng các chiến thuật mới và sử dụng nhiều công nghệ hiện đại nhằm giành lợi thế trên chiến trường. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào pháo binh của cả hai bên vẫn không thay đổi.
Được gọi là “vua chiến trường”, pháo binh đã gây ra phần lớn thiệt hại cho cả hai bên trong cuộc chiến. Quân đội Nga hiện bắn khoảng 10.000 viên đạn pháo mỗi ngày, trong khi con số này ở Ukraine là khoảng 2.000 viên.
Cả Nga và Ukraine đều sử dụng học thuyết quân sự “tiền pháo hậu xung” từ thời Liên Xô, tức là sử dụng pháo binh dày đặc để “làm mềm” mục tiêu trước khi bộ binh tiến lên.
Hai bên đều tập trung bố trí pháo binh ở các khu vực chiến lược, nơi thuận lợi để bắn phá mục tiêu đối phương. Việc triển khai pháo binh hợp lý là một trong những lý do chính giúp quân đội Ukraine gây tổn thất cho đối phương trong giai đoạn đầu của cuộc chiến, và cũng giúp Nga ngăn chặn cuộc phản công lớn của Ukraine mùa hè năm ngoái.
Lực lượng Ukraine hiện bố trí pháo binh trong và xung quanh các thành trì chiến lược ở Lugansk, Donetsk và Kharkov, nhằm giữ vững phòng tuyến ít nhất thêm 6 tháng. Họ đã củng cố chúng bằng cách xây dựng các hàng rào chướng ngại vật có pháo binh yểm trợ, hy vọng có thể ngăn chặn các cuộc xung kích bằng xe tăng của Moskva.
“Kết quả là quân đội Nga đã phải ngừng sử dụng xe tăng để tấn công quy mô lớn, chuyển sang triển khai bộ binh xung kích theo từng nhóm nhỏ. Chiến thuật này chưa đạt nhiều thành công và đã gây thương vong lớn cho Moskva”, Vikram Mittal, phó giáo sư tại Học viện Lục quân West Point của Mỹ, nhận định.
Ở phía ngược lại, quân đội Nga cũng đang dội mưa đạn pháo để phá hủy phòng tuyến Ukraine. Moskva còn sử dụng pháo binh để hỗ trợ các cuộc xung kích của bộ binh, do đạn pháo dày đặc khiến lực lượng Ukraine phải ẩn nấp, không thể bảo vệ vị trí phòng thủ một cách hiệu quả.
Cả Nga và Ukraine đều sở hữu rất nhiều lựu pháo. Kho pháo của Kiev rất đa dạng, từ các dòng sản xuất dưới thời Liên Xô như 2S3 Akatsiya đến các mẫu hiện đại hơn do NATO cung cấp, như M109 Paladin của Mỹ, AS-90 của Anh và CAESAR của Pháp. Ukraine cũng đang tự sản xuất lựu pháo 2S22 Bohdana với một phần nguồn vốn từ viện trợ nước ngoài.
Một thách thức mà Ukraine đang đối mặt là pháo do NATO cung cấp sử dụng loại đạn khác với các dòng của Đông Âu, khiến Kiev phải phụ thuộc vào nguồn cung đạn pháo từ phương Tây. Các gói viện trợ mới nhất của Mỹ và Anh dành cho Ukraine bao gồm rất nhiều đạn pháo chuẩn NATO cùng với các khẩu pháo AS-90 và M109 Paladin bổ sung.
Quân đội Nga hiện có nhiều pháo hơn bất kỳ quốc gia nào khác trên thế giới. Trong khi đó, cường quốc quân sự số một thế giới là Mỹ, ước tính có số lượng pháo ít hơn 3 lần so với Nga. Moskva sở hữu từ các dòng lựu pháo tự hành sản xuất thời Liên Xô như Msta-S đến các hệ thống mới hơn như 2S33 Msta-SM2.
Ngành công nghiệp quốc phòng Nga đã xây dựng một mạng lưới cung ứng đạn pháo rộng lớn với khả năng sản xuất khoảng 250.000 viên mỗi tháng, đủ để đáp ứng nhu cầu của quân đội tại Ukraine.
Từ khi chiến tranh bắt đầu, cả Nga và Ukraine đã sử dụng nhiều loại vũ khí ngoài đạn pháo, trong đó thiết bị bay không người lái (drone) đã trở nên phổ biến nhờ giá thành rẻ, dễ sản xuất, sức sát thương lớn.
Tuy nhiên, drone và các loại đạn dẫn đường đang mất dần hiệu quả do bị tác chiến điện tử gây nhiễu. Tham mưu trưởng lục quân Pháp Pierre Schill nhận định rằng lợi thế của drone trên chiến trường Ukraine chỉ mang tính “thời điểm” và sẽ không kéo dài, trong bối cảnh hai bên đang phát triển các biện pháp đối phó như thiết bị phá sóng.
Trong khi đó, đạn pháo thông thường không chứa linh kiện điện tử nên hoàn toàn “miễn nhiễm” với các biện pháp gây nhiễu, giúp nó trở thành vũ khí đáng tin cậy để tấn công đối phương.
“Trong bối cảnh tác chiến điện tử ngày càng có vai trò lớn hơn trong cuộc chiến, cả hai bên có thể sẽ quay lại sử dụng pháo binh truyền thống nhiều hơn nữa”, Mittal nhận định.
Ngoài nhiệm vụ tấn công tự sát, drone còn được sử dụng để phát hiện mục tiêu cho pháo binh.
Sau khi chuyển tọa độ cho tổ vận hành để tấn công, drone tiếp tục quan sát cuộc tập kích từ trên cao, cung cấp thông tin để hiệu chỉnh đường ngắm và đánh giá thiệt hại của đối phương. Chiến thuật này giúp tăng tầm bắn hiệu quả của pháo binh mà không cần phải cử lính trinh sát đến gần mục tiêu.
“Drone đang ngày càng hoạt động tự chủ hơn và quy trình gọi pháo bắn cũng đang được tự động hóa hơn, giúp hoạt động tập kích hiệu quả hơn”, Mittal nhận định. “Khi cuộc chiến tiếp diễn, hai bên chắc chắn sẽ tiếp tục phụ thuộc vào pháo binh như một phần quan trọng trong chiến lược quân sự của họ”.